Dobrostan zwierząt w akwakulturze jako ważna zasada zrównoważonego rozwoju

Intensywne systemu produkcji zwierzęcej, mogą skutkować problemami zdrowotnymi, wybuchami chorób oraz powszechnym stosowaniem antybiotyków i degradacją ekosystemów. Holistyczny plan rozwoju akwakultury podkresla że dobrostan zwierząt ma ogromne znaczenie dla ochrony ludzi i zwierząt w skali międzynarodowej. Wiedza w tym zakresie stale rośnie (m.in. ryb łososiowatych, karpia i tilapii), jednakże dla wielu gatunków nasza wiedza dotycząca dobrostanu innych hodowlanych  zwierząt wodnych (m.in. krewetek, krabów, raków) jest niewielka. Dobrostan ryb w akwakulturze jest przedmiotem coraz większego zainteresowania opinii publicznej w Europie, a tym samym coraz większego znaczenia dla hodowców ryb. Chociaż temat można uznać za kontrowersyjny, w szczególności ze względu na brak dostępnej wiedzy, istnieje jednak pilna potrzeba opracowania przez hodowców ryb, władze i naukowców kryteriów, podejść i praktyk w celu monitorowania i ochrony dobrostanu hodowanych ryb. W raporcie dla FAO (FAO Fisheries and Aquaculture Circular No. 1189. Budapest) autorstwa: Segner, H., Reiser, S., Ruane, N., Rösch, R., Steinhagen, D. and Vehanen, T. 2019 pod tytułem „Welfare of fishes in aquaculture”, autorzy przedstawili opinię instytucji członkowskich EIFAAC – jako organu referencyjnego w dziedzinie rybołówstwa śródlądowego i akwakultury – na temat tego, w jaki sposób, biorąc pod uwagę obecny stan wiedzy naukowej, kwestie dobrostanu ryb mogą zostać włączone do wytycznych dotyczących najlepszych praktyk w akwakulturze. Sprawozdanie to, podobnie jak liczne krajowe wytyczne koncentrują się na kwestiach dobrostanu dorosłych ryb, poświęcając niewiele uwagi larwom i narybkowi. Jednakże wskazuje najważniejsze zasady stanowiące podstawę racjonalnej akwakultury obejmującej przede wszystkim dobrostan ryb. Ważnym element tego sytemu akwakultury stanowi ocena i monitorowanie dobrostanu ryb. W skład tego sytemu wchodzą przede wszystkim szkolenia, z zakresu odpowiedniej wiedzy i doświadczenia personelu odpowiedzialnego za prowadzenie działalności związanej z akwakulturą. Bez doświadczonego i dobrze wyszkolonego personelu stan nieodpowiedniego dobrostanu ryb może pozostać niewykryty lub może zostać wykryty zbyt późno. Obejmuje to również systemy alarmowe oparte na automatycznym monitoringu specyficznym dla obiektu, warunków środowiska wodnego, w którym odbywa się produkcja ryb. Ze względu na dużą liczbę gatunków ryb hodowanych w wodach słodkich i szeroko stosowanych różnych systemów akwakultury, w raporcie podano ogólne zalecenia, które mogą stanowić wytyczne dla dobrostanu ryb zarówno w warunkach dużych obiektów hodowlanych, ale również szereg parametrów fizjologicznych lub molekularnych może nadawać się do oceny dobrostanu ryb w warunkach laboratoryjnych. Mogą one jednak mieć mniejsze zastosowanie dla praktycznych warunków gospodarskich. Trwają badania nad rozwojem operacyjnych wskaźników dobrostanu (OWI) do monitorowania dobrostanu ryb, do użytku przez rolników lub lekarzy weterynarii. OWI są zdefiniowane jako wskaźniki, które oceniają jakość środowiska chowu, stanowią ważne odzwierciedlenie dobrostanu powinny być powtarzalne i porównywalne oraz stosunkowo niedrogie i łatwe do zmierzenia w gospodarstwie. Jakość wody parametry, takie jak temperatura, stężenie tlenu i całkowita zawartość amoniaku, mogą być używane jako OWI. Obserwacje behawioralne, takie jak spożycie paszy, aktywność przy pływaniu i zachowania ryb, również mogą być pomocne, ale trudniejsze do oszacowania. Wygląd zewnętrzny, taki jak kolor (nietypowe zmiany barwy ryb), wychudzenie (smukłość) lub karłowatość, zewnętrzne zmiany chorobowe i nadżerki płetw (wskaźnik płetw) mogą również być używane jako OWI. Dalsze wskaźniki mogą obejmować parametry produkcyjne, takie jak śmiertelność, tempo wzrostu i nieprawidłowości rozwojowe pojawiające się podczas chowu oraz jednorodność wzrostu. Co ważne, nie istnieje jedna skończona lista OWI, ale OWI są specyficzne dla gatunków i systemów hodowlanych, a lista ta rozwija się wraz z rosnącym zrozumieniem potrzeb środowiskowych ryb i wymagań dotyczących dobrostanu. Oczywiste jest, że monitorowanie i ocena dobrostanu hodowanych ryb nie może opierać się na obserwacji pojedynczego parametru, ale wymaga integracji wielu parametrów. Do praktyce hodowlanej, należy zastosować zestaw OWI, który łączy w sobie kilka aspektów środowiska chowu w gospodarstwie rybackim. W ostatnich latach kilka projektów badawczych wykazało, że kombinacje różnych wskaźników ma zasadnicze znaczenie dla monitorowania stanu dobrostanu ryb hodowlanych. Obecnie trwają prace nad wykorzystaniem modeli komputerowych do integrowania różnych parametrów i OWI do pracy ciągłej w systemach hodowlanych.

Źródło zdjęć: Przemysław Czerniejewski, ZUT

Opracowano na podstawie:

1. Segner, H., Reiser, S., Ruane, N., Rösch, R., Steinhagen, D. and Vehanen, T. 2019. Welfare of fishes in aquaculture. FAO Fisheries and Aquaculture Circular No. 1189. Budapest, FAO.
2. Ashley, P.J. 2007. Fish welfare: Current issues in aquaculture. Applied Animal Behaviour Science 104, 199-235.
3.  Broom, D.M. 1986. Indicators of poor welfare. British Veterinary Journal, 142, p. 524.
4. EFSA 2009. General approach to fish welfare and to the concept of sentience in fish1 Scientific. Opinion of the Panel on Animal Health and Welfare. The EFSA Journal 954, 1-27.